شير مادر بهترين و كاملترين غذا براي شيرخواران زير 6 ماه مي‌باشد و در اين دوران شير مادر به تنهايي به علاوه قطره مولتي ويتامين (از 15 روزگي) كليه نيازهاي تغذيه‌اي شيرخوار را تامين مي‌كند.

 غذاي كمكي براي شيرخوار بايد پس از 6 ماهگي شروع شود، زيرا بعد از6ماهگي نيازهاي غذايي شيرخوار به تنهايي با شير برآورده نمي‌شود و لازم است علاوه بر شير مادر، تغذيه كودك با غذاهاي نيمه جامد نيز شروع شود. تغذيه تكميلي علاوه بر تامين انرژي، دوران بسيار حساسي براي ايجاد عادات صحيح غذايي و استفاده از غذاي سفره خانواده است.

از سن 6 ماهگی به بعد شیرخوار علاوه بر شیر مادر به غذاهای سالم و مناسب، كم حجم و پرانرژی نیاز دارد. این غذاها در شروع باید غلظتشان كمی بیشتر از شیر مادر باشد و به تدریج بر مقدار، غلظت و تنوع آنها افزوده شود تا شیرخوار بتواند ضمن آشنا شدن با مزه و قوام غذاها به جویدن هم عادت كند. همچنین نحوه استفاده از وسایل لازم برای غذاخوردن را بیاموزد تا كم كم بعد از یك سالگی بتواند از غذاهای سفره خانواده، بر اساس رشد و تكامل خود استفاده نماید.

از 6 تا 12 ماهگی هنوز غذای اصلی شیرخوار شیر مادر است و غذاهای كمكی همراه با شیر مادر برای آماده سازی و تكامل روانی -اجتماعی وی نقش بسزایی دارد. بنابراین استفاده از یك الگوی صحیح غذایی و ایجاد عادت غذایی مناسب، بسیار ضروری و قابل توجه است.

شروع تغذيه تكميلي قبل از 6 ماهگي به دليل آماده نبودن دستگاه گوارش شيرخوار براي پذيرش غذاهاي ديگر غير از شير، اقدام نادرستي است. چون دستگاه گوارش كودك هنوز تكامل نيافته و با كوچكترين آلودگي به علت عدم رعايت بهداشت امكان ابتلا به عفونت‌ها از جمله اسهال افزايش مي‌يابد و باعث كاهش يا توقف رشد شيرخوار مي‌شود. از طرف ديگر شروع زودرس تغذيه تكميلي سبب كاهش مدت زمان مكيدن پستان مادر مي‌شود. بعلاوه ممكن است غذاي كمكي در مقايسه با شير مادر، انرژي و مواد مغذي كمتري به كودك برساند كه موجب اختلال رشد كودك و در نهايت سوءتغذيه او مي‌شود. همچنين زود شروع كردن تغذيه تكميلي احتمال بروز حساسيت به بعضي از مواد غذايي را در كودك افزايش مي‌دهد.

نتيجه‌ اين كه بهترين سن شروع غذاي كمكي بعد از پايان ماه ششم زندگي است. البته‌ اين به آن معني نيست كه بايد دفعات شيردهي را كم كرد، بلكه بايد مادر ترغيب شود هر زمان كه كودك تمايل دارد شير خود را به او بدهد و براساس سن كودك چند نوبت نيز غذاي كمكي بعد از شير مادر به او داده شود. اگر غذاي كمكي دير شروع شود كودك تمايل خود را به خوردن غذاهاي ديگر و امتحان كردن مزه و طعم‌هاي جديد از دست مي‌دهد. همچنين تكامل عمل جويدن به تعويق مي‌افتد و كودك غذاي ديگري جز شير مادر و يا مايعات را نمي‌خورد كه‌ اين خود منجر به كم غذايي، اختلال رشد و سوء تغذيه مي‌شود.

غذای کمکی باید از مقدار كم شروع و به تدريج بر مقدار آن افزوده شود. 

چرا پایان 6 ماهگی بهترین زمان برای شروع غذای كمكی است :
1- وزن شیر خوار حوالی 5 ماهگی دو برابر وزن تولد می شود و شیر مادر بعد از 6 ماهگی به تنهایی قادر به رفع نیاز های غذایی كودك نیست.

2-  ذخیره آهن بدن شیر خوار كه در سه ماهه آخر جنینی، ذخیره كرده بوده در حوالی 6 ماهگی به حداقل می رسد.

3- دستگاه گوارش شیرخوار، آمادگی لازم برای پذیرش غذای نیمه جامد را پیدا می كند.

4- با توجه به اینكه تكامل تغذیه ای بخشی از تكامل عمومی بدن است، در نیمه دوم سال اول زندگی است كه كودك توانایی گردن گرفتن و نشستن را پیدا می كند، رفلكس بیرون دادن غذا از دهان را از دست می دهد، دندانهایش شروع به رویش نموده و حركات دست و انگشتانش هدف دار می شود. همه اینها شیرخوار را برای پذیرش غذای كمكی آماده می سازد.

اصول كلي كه بايد در مورد تغذيه تكميلي رعايت شوند عبارتند از
* مواد غذايي بايد از نظر مقدار و نوع به تدريج به غذاي شيرخوار اضافه شود.

*  ابتدا از يك نوع غذاي ساده شروع و به تدريج مخلوطي از چند نوع غذا داده شود.

*  از مقدار كم شروع و به تدريج بر مقدار آن افزوده شود.   

*  بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف حدود 7ـ5 روز فاصله لازم است. زيرا شيرخوار بايد به يك نوع غذا عادت كند و بعد غذاي جديد اضافه شود. اضافه كردن يك به يك مواد سبب مي‌شود اگر كودك ناسازگاري به يك ماده غذايي داشته باشد شناخته شود و بتوان آن را از غذا حذف كرد. همچنين دستگاه گوارش كودك فرصت پيدا كند تا به غذا عادت كند.

*  ابتدا بايد غذا رقيق تهيه شود به طوري كه غلظت آن كمي‌بيشتر از شير مادر باشد. سپس به تدريج بر غلظت آن افزوده شود. سفت كردن تدريجي غذا سبب ياد گرفتن عمل جويدن مي‌شود.

*  اگر در شروع غذاي تكميلي، شيرخوار به غذاي خاصي بي‌ميل بود، نبايد در خوردن آن پافشاري كرد و مي‌توان يك تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.
 براي اطلاعات بيشتر در مورد اهميت شير مادر اينجا را كليك كنيد.

اگر غذای كمكی زودتر از موقع شروع شود وقایع نامطلوبی می تواند سلامتی شیرخوار را به خطر بیندازد. از جمله:
*  احتمال ابتلاء شیرخوار به اسهال زیاد می شود، زیرا دستگاه گوارش شیرخوار هنوز كاملا تكامل نیافته است، به علاوه ممكن است ماده غذایی تهیه شده نیز آلوده باشد و یا در تهیه و نگهداری آن دقت كافی نشده باشد.

*  چون گنجایش معده شیرخوار كم است، غذای كمكی ممكن است جایگزین یك وعده شیر مادر شده و رغبت شیرخوار به مكیدن پستان كم شود، در نتیجه هم شیر كمتری ترشح می شود و هم به دلیل كمبود انرژی از مواد غذایی دریافتی در مقایسه با شیر مادر، شیرخوار انرژی كمتری به دست می آورد كه این خود سبب سوء تغذیه و عدم رشد كافی كودك می گردد.

*  احتمال بروز آلرژی (حساسیت) بیشتر می شود.

منابع:

shiremadar.com

irteb.com

بیتوته